Guzy nerek klasyfikowane są na podstawie stopnia zaawansowania, podtypu oraz stopnia złośliwości histologicznej. Te trzy elementy stanowią podstawę do wyboru odpowiedniego sposobu leczenia.
Stopień zaawansowania
Stopień zaawansowania wskazuje, jak bardzo rozwinięty lokalnie jest guz oraz na ewentualną obecność przerzutów do węzłów chłonnych lub innych narządów.
Stopień zaawansowania raka nerki określa się w oparciu o klasyfikację TNM. W oparciu o dostępne informacje lekarz określa wielkość guza i jego inwazyjność (cecha T, od tumour), przypisując jeden z czterech stopni (od I do IV) . Sprawdza także, czy występują przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych (cecha N, od node) oraz odległych części ciała (cecha M, od metastasis). Rak nerki przerzutuje najczęściej do płuc, kości i mózgu. Ryciny od 1 do 5 ilustrują różne stadia procesu.
Podtyp histologiczny
Obok stopnia zaawansowania dużą rolę odgrywa określenie podtypu nowotworu. Jest on określany przez patologa w badaniu histopatologicznym. Lekarz ocenia tkankę guza, która może pochodzić zarówno z biopsji, jak i zabiegu chirurgicznego usunięcia nowotworu. Biopsja nerki nie jest standardową procedurą w diagnostyce guzów nerek. W wielu przypadkach nie wykonuje się biopsji w celu określenia podtypu nowotworu. Rodzaj guza określa się dopiero w wyniku analizy materiału (tkanka nerki), uzyskanego podczas zabiegu operacyjnego.
Istnieje wiele rodzajów guzów nerek. Zwykle mamy do czynienia z rakiem nerkowokomórkowym (ok. 80–85%). Jego najczęstszym (80%) podtypem jest rak jasnokomórkowy, 10% stanowi rak brodawkowaty, a 5% chromofobny. Pozostałe 5% przypadków raka nerkowokomórkowego to rak kanalików zbiorczych (zwany również rakiem z cewek zbiorczych) oraz inne rzadko spotykane podtypy, w tym nowotwory dziedziczne.
Jeśli u pacjenta zostanie zdiagnozowany rzadki guz nerki, lekarz przekaże mu dokładne informacje na temat możliwych metod leczenia. Mogą one różnić się od schematów leczniczych stosowanych przy najczęstszych podtypach raka nerki. Możliwe sposoby leczenia omawiane są przez multidyscyplinarny zespół lekarski, aby znaleźć najkorzystniejszą dla pacjenta opcję (zob. Zespół medyczny).
Guzy łagodne
Nie wszystkie guzy nerek są rakiem – nazywa się je wówczas łagodnymi guzami nerek. Najczęstszymi są gruczolak kwasochłonny (onkocytoma) i naczyniakomięśniakotłuszczak (angiomyolipoma).
Rozpoznanie onkocytomy możliwe jest najczęściej dopiero w badaniu histopatologicznym, ponieważ badania obrazowe są zwykle niewystarczające. Przy tym typie guza stosuje się najczęściej nefrektomię częściową lub aktywny nadzór.
Naczyniakomięśniakotłuszczak jest guzem łagodnym, który występuje cztery razy częściej u kobiet. Zwykle rozpoznanie jest stawiane na podstawie badania ultrasonograficznego, tomografii komputerowej lub obrazowania metodą rezonansu magnetycznego albo też wówczas, gdy guz krwawi i daje objawy. Mimo, że angiomyolipoma jest guzem łagodnym, ryzyko spontanicznego krwawienia zwiększa się wraz ze wzrostem wielkości guza. Usunięcie guza jest wskazane w następujących przypadkach:
- duże rozmiary guza (powyżej 4 cm)
- występowanie u kobiety poniżej 45. roku życia
- pojawiające się objawy (dolegliwości)
- trudności z dostępem do opieki medycznej w nagłej sytuacji (znaczna odległość od szpitala, niepełnosprawność pacjenta)
Naczyniakomięśniakotłuszczaka usuwa się na ogół metodą nefrektomii częściowej, jednak niekiedy może być konieczne usunięcie całej nerki. Nefrektomia radykalna zalecana jest w przypadku intensywnych krwotoków z guza.
Torbiel nerki
Patologiczna masa umiejscowiona w nerce nie zawsze jest guzem. Czasem jest to torbiel, czyli workowaty twór wypełniony płynem, zlokalizowany na powierzchni nerki, łatwy do rozpoznania w badaniu metodą tomografii komputerowej. Niektóre torbiele są złośliwe – wówczas trzeba je usunąć.
Stopień złośliwości histologicznej
Trzeci element wymagany do pełnej klasyfikacji guza nerki to stopień złośliwości komórek nowotworowych. Do jego określenia stosuje się zwykle czterostopniową skalę Fuhrmana.
Zespół medyczny
urolog: specjalista w dziedzinie układu moczowego (oraz męskiego układu płciowego)
onkolog: specjalista zajmujący się wszystkimi typami nowotworów
uroonkolog: specjalista zajmujący się nowotworami układu moczowego (nerek, pęcherza) oraz męskiego układu płciowego (prostaty, jąder)
patolog (patomorfolog): specjalista zajmujący się analizą tkanek, krwi i moczu w celu określenia rodzaju choroby. Przy leczeniu nowotworów patolog pomaga w klasyfikacji guza
radiolog: specjalista w zakresie badań obrazowych. Analiza wyników tych badań umożliwia rozpoznawanie lub monitorowanie przebiegu choroby
Indywidualne rokowanie
Po zakończeniu procesu diagnostycznego i sklasyfikowaniu guza lekarz omawia z pacjentem różne sposoby leczenia oraz częstość i charakter wizyt kontrolnych. Wybór ścieżki leczenia opiera się najczęściej na klasyfikacji TNM, skali Fuhrmana oraz podtypie histologicznym nowotworu. Indywidualne rokowanie może być określone właśnie po takim zakwalifikowaniu nowotworu – należy jednak pamiętać, że jest to prognoza nieuwzględniająca nieoczekiwanych zmian, do których może dojść w późniejszym czasie.
