By rozpoznać przyczynę objawów, lekarz i pielęgniarki wykonują serię badań. Proces ten jest nazywany diagnostyką.
Objawy wymienione wcześniej mogą wskazywać oprócz łagodnego powiększenia gruczołu krokowego na wiele innych chorób. Z tego powodu lekarz musi wykonać kilka badań, co umożliwi mu postawienie diagnozy. Lekarz zaczyna od zebrania wywiadu chorobowego, a następnie przeprowadza badanie przedmiotowe, zwane też fizykalnym.
Kolejno u pacjenta mogą być wykonane badanie moczu, badanie krwi, badania obrazowe pęcherza moczowego i gruczołu krokowego, a w razie potrzeby także inne badania.
W tej części przedstawiono podstawowe informacje dotyczące diagnostyki. Opisywane sytuacje mogą różnić się w poszczególnych krajach.
Wywiad
Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad chorobowy oraz zadaje szereg pytań związanych z objawami. Podczas konsultacji pacjent może mu pomóc:
- Pedstawiając uprzednio sporządzoną listę zabiegów chirurgicznych, którym został poddany
- Przedstawiając uprzednio sporządzoną listę przyjmowanych leków
- Informując o innych chorobach, na które cierpi
- Opisując swój styl życia (z uwzględnieniem ćwiczeń, palenia tytoniu, spożycia alkoholu i diety)
- Przedstawiając aktualne objawy
- Informując, od kiedy objawy te występują
Lekarz może także poprosić o wypełnienie kwestionariusza, aby zrozumieć pełen obraz objawów, tj. jak często występują oraz jaki wpływ mają na jakość życia. Istnieje kilka różnych kwestionariuszy, m.in.: IPSS, ICIQ-MLUTS, DAN-PSS. Najczęściej używanym jest IPSS. IPPS, czyli międzynarodowa skala punktowa objawów towarzyszących chorobom gruczołu krokowego, składa się z siedmiu pytań dotyczących objawów, które punktowane są w skali od 0 do 5, tzn. od łagodnych do ciężkich.
Badanie przedmiotowe
Kolejnym etapem jest badanie fizykalne. Lekarz (lub pielęgniarka) zwraca uwagę na następujące oznaki:
- rozciągniecie pęcherza (pęcherz może ulec rozciągnięciu, gdy nie jest całkowicie opróżniany)
- Uszkodzenia skóry na penisie i mosznie (oznaka nietrzymania moczu)
- Wydzielinę z cewki moczowej (oznaka infekcji)
- Anomalie penisa, moszny oraz jąder
Dodatkowo lekarz wykonuje badanie palpacyjne przez odbytnicę, aby ocenić wielkość, kształt oraz strukturę gruczołu krokowego (ryc. 1). Badanie to fachowo określa się też badaniem per rectum.
Dziennik mikcji
Ponadto lekarz może poprosić o prowadzenie dziennika mikcji. Należy w nim notować, ile się pije, jak często oddaje się mocz oraz ile się go wydala. Zapisywanie takich danych jest niezwykle ważne, ponieważ pozwalają one lekarzowi lepiej zrozumieć objawy.
Objętość moczu można w domu łatwo zmierzyć przy użyciu dzbanka z miarką. Dzięki stoperowi można natomiast zarejestrować, jak długo trwa mikcja. W dzienniczku należy zapisać objętość moczu (w mililitrach) oraz czas mikcji (w sekundach) (ryc. 2).
Czego można dowiedzieć się z pomiaru przepływu moczu w domu:
- Prawidłowe natężenie strumienia moczu wynosi ponad 15 ml/sek
- Jeśli natężenie strumienia moczu wynosi poniżej 10 ml/sek i występują uciążliwe objawy, należy udać się do urologa
Pomiar w warunkach domowych nigdy nie jest tak dokładny jak ten w szpitalu czy poradni, dlatego zaleca się, aby jego wynik omówić ze swoim lekarzem.
Badanie moczu
Do analizy oddaje się próbkę moczu. Na podstawie wyniku badania określa się, czy doszło do infekcji dróg moczowych i czy w moczu są ślady krwi.
Badanie przepływu cewkowego moczu
Badanie to, zwane też uroflowmetrią, jest nieskomplikowanym badaniem, podczas którego elektronicznie rejestruje się przepływ moczu. Można je łatwo wykonać w toalecie szpitala lub poradni. Polega ono na oddaniu moczu do specjalnego pojemnika, zwanego uroflowmetrem lub przepływomierzem (ryc. 3). Jego wynik pozwala lekarzowi sprawdzić, czy powiększony gruczoł krokowy powoduje zastój w dolnych drogach moczowych.
Badanie krwi
Kolejnym krokiem jest pobranie krwi do badania, które pozwala ocenić czynność nerek. Może również zostać zlecone badanie poziomu PSA. PSA, czyli antygen specyficzny dla gruczołu krokowego, jest białkiem produkowanym przez gruczoł krokowy, a wzrost jego stężenia obserwuje się u mężczyzn z łagodnym powiększeniem prostaty, jej zapaleniem lub nowotworem. Przed zaleceniem badania lekarz tłumaczy jego ewentualne konsekwencje.
Obrazowanie dróg moczowych
W badaniu ultrasonograficznym, zwanym w skrócie badaniem USG, do stworzenia obrazu pęcherza moczowego oraz gruczołu krokowego wykorzystuje się dźwięki o wysokiej częstotliwości.
Lekarz (lub pielęgniarka) wykonuje badanie USG, aby ocenić, jak dużo moczu pozostało w pęcherzu po mikcji. Ta informacja pozwala określić, czy objawy są spowodowane przewlekłym zatrzymaniem moczu, które może być powikłaniem łagodnego powiększenia prostaty.
W badaniu tym można również zmierzyć objętość gruczołu krokowego, co może pomóc w wyborze najskuteczniejszej metody leczenia.
Ocena urodynamiczna
Badanie urodynamiczne pozwala na uzyskanie informacji dotyczących cyklu oddawania moczu oraz czynności mięśni pęcherza moczowego. Podczas badania lekarz umieszcza jeden cewnik w cewce moczowej i drugi w odbytnicy pacjenta, a następnie mierzy ciśnienie w pęcherzu moczowym i jamie brzusznej.
Przez cewnik założony do cewki moczowej powoli wypełnia się pęcherz moczowy wodą sterylną. W ten sposób stymuluje się wypełnianie pęcherza moczem. Gdy pęcherz moczowy jest pełny, pacjent oddaje mocz do przepływomierza.
Wyniki badania wyświetlają się na ekranie podłączonym do cewników. Zdarza się, że badanie trzeba powtórzyć, aby uzyskać dokładne wyniki. Nie wymaga to jednak ponownego zakładania cewników.
Lekarz może zlecić badanie urodynamiczne w następujących przypadkach:
- Pacjent cierpi na dysfunkcje neurologiczne
- Pacjent przebył operację miednicy lub gruczołu krokowego
- W pęcherzu moczowym pacjenta po mikcji pozostaje duża ilość moczu
- łagodne powiększenie gruczołu krokowego nie jest typowe dla grupy wiekowej pacjenta
- Urolog potrzebuje więcej informacji, żeby zrozumieć przyczynę objawów
