Jeśli pacjent nie chce być poddany chirurgicznej terapii hormonalnej, może wybrać terapię lekami, które hamują produkcję androgenów. Najpopularniejszymi lekami są agoniści LHRH i antagoniści LHRH. Ich celem jest zahamowanie wzrostu nowotworu przez kastrację farmakologiczną. Leki te różnią się mechanizmem działania oraz sposobem przyjmowania.
W przypadku wywiadu obciążonego chorobą układu krążenia przed rozpoczęciem farmakologicznej terapii hormonalnej lekarz zaleci konsultację u kardiologa.
LHRH
Sygnał pobudzający jądra do produkcji testosteronu rodzi się w mózgu. Tam wydzielane są specjalne hormony, które regulują czynności innych hormonów. Hormony te noszą nazwę hormonów uwalniających. Hormonem odpowiedzialnym za regulację wydzielania androgenów jest hormon uwalniający gonadotropinę (ang. luteinizing-hormone releasing hormone — LHRH). W terapii raka stercza leki działające na LHRH stosuje się do zahamowania produkcji androgenów.
Agoniści LHRH
Agoniści LHRH hamują produkcję testosteronu w jądrach. Leki te podaje się w formie podskórnego lub domięśniowego wstrzyknięcia typu depot. Czas działania pojedynczego wstrzyknięcia może trwać przez jeden, trzy, sześć lub dwanaście miesięcy. Zaleca się, aby pacjent porozmawiał z lekarzem na temat tego, która opcja leczenia jest najlepsza w jego konkretnym przypadku.
W pierwszych dniach po podaniu zastrzyku agoniści LHRH podnoszą stężenie testosteronu, a następnie obniżają je. Taki przejściowy wzrost stężenia testosteronu nazywa się efektem flary. Może on spowodować obrzęk nowotworu, a w nielicznych przypadkach być przyczyną niebezpiecznych powikłań oraz utrudniać oddawanie moczu. Aby zapobiec tym powikłaniom, lekarz może przepisać niewielką dawkę antyandrogenów.
Antagoniści LHRH
Antagoniści LHRH są nowym rodzajem hormonalnej terapii farmakologicznej. Leki nie powodują efektu flary, więc nie trzeba ich przyjmować z antyandrogenami przez pierwsze tygodnie kuracji. Najczęściej stosowanym antagonistą LHRH jest degareliks. Podaje się go raz w miesiącu w postaci wstrzyknięć podskórnych.
Antyandrogeny
Antyandrogeny to leki, które blokują działanie testosteronu. Dzięki temu nowotwór rośnie wolniej lub zupełnie przestaje rosnąć. Najczęściej stosowanymi antyandrogenami są: octan cyproteronu, flutamid oraz bikalutamid. Wszystkie dostępne są w formie kapsułek.
Octan cyproteronu zażywa się zazwyczaj w dwóch lub trzech dawkach dziennie, a flutamid trzy razy dziennie. Bikalutamid, najpopularniejszy antyandrogen, przyjmuje się raz dziennie.
Jakie są skutki uboczne terapii hormonalnej?
Terapia hormonalna hamuje produkcję lub blokuje działanie męskich hormonów płciowych, a co za tym idzie, powoduje kastrację. Organizm może reagować na kastrację na wiele różnych sposobów. Najczęstszymi skutkami ubocznymi są:
- uderzenia gorąca,
- obniżony popęd seksualny,
- zaburzenia erekcji,
- osteoporoza,
- zwiększone ryzyko chorób sercowo–naczyniowych,
- cukrzyca.
Pacjent może również odczuwać dolegliwości bólowe, np. stawów, pleców, kości lub mięśni.
Zmiana stężenia hormonów może również spowodować nadciśnienie tętnicze, zawroty głowy oraz łatwiejsze powstawanie sińców na skórze. Istnieje również większe ryzyko infekcji, przede wszystkim górnych dróg oddechowych oraz układu moczowego.
Spadek apetytu i utrata wagi także mogą być wynikiem kastracji. Mogą one być następstwem biegunek, obstrukcji lub wymiotów, spowodowanych zmianami stężenia hormonów płciowych.
Pozostałe skutki uboczne to: kaszel, duszność, bóle głowy oraz obrzęki obwodowe.
Terapie inne niż hormonalna również mogą powodować działania uboczne.
Antagoniści LHRH mogą być przyczyną reakcji alergicznych, a antyandrogeny mogą wywoływać obrzęk i powiększenie się piersi. Objaw ten jest znany jako ginekomastia i niekiedy mogą towarzyszyć mu dolegliwości bólowe. Aby zapobiec jego wystąpieniu, lekarz przed rozpoczęciem terapii hormonalnej może zalecić cykl radioterapii celowanej na klatkę piersiową. W rzadkich przypadkach może być konieczne chirurgiczne usunięcie gruczołów sutkowych.
Antyandrogeny mogą nasilić uderzenia gorąca. Objawy te można leczyć za pomocą niskich dawek estrogenów. Estrogeny mogą jednak zwiększać ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Flutamid może z kolei powodować biegunkę.
Uciążliwość skutków ubocznych terapii hormonalnej zależy od cech indywidualnych każdego pacjenta, od jego ogólnego stanu zdrowia oraz typu terapii, któremu jest poddany. Więcej informacji na temat postępowania ze skutkami ubocznymi terapii hormonalnej podano w dziale Wsparcie po terapii hormonalnej.
Z czasem komórki raka gruczołu krokowego uodporniają się na działanie terapii hormonalnej i choroba znowu zaczyna postępować. To stadium choroby nosi nazwę raka gruczołu krokowego opornego na kastrację. To, jaki okres upłynie do pojawienia się takiego stanu, zależy od konkretnego pacjenta. Więcej informacji na temat tego stadium choroby podano w dziale rak gruczołu krokowego oporny na kastrację.
Leczenie dodatkowe
Jeśli w trakcie wizyt kontrolnych stężenie PSA nie obniżyło się do odpowiedniego poziomu, który świadczyłby o całkowitym ustąpieniu choroby, może być konieczne zastosowanie leczenia uzupełniającego po to, aby usunąć pozostałe komórki nowotworowe. Do typowych opcji terapeutycznych należą:
