Nefrektomia radyklana czyli całkowite usunięcie narządu jest metodą najczęściej stosowaną w nowotworach nerki miejscowo zaawansowanych. Jest to operacja chirurgiczna, której celem jest usunięcie całej zmienionej nowotworowo nerki i otaczającej ją tkanki tłuszczowej. Przy raku miejscowo zaawansowanym nie jest możliwe wykonanie nefrektomii częściowej czyli pozostawienie zdrowej części nerki. Większość ludzi mających jedną nerkę może żyć i funkcjonować zupełnie normalnie.
W celu dokładnego usunięcia wszystkich zmian nowotworowych mogą być potrzebne dodatkowe zabiegi chirurgiczne – obejmują one usunięcie powiększonych węzłów chłonnych i/lub nadnercza.
Nefrektomia radykalna wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Podczas operacji pacjent leży na boku lub na plecach, zależnie od lokalizacji i rozmiaru guza.
Jak przeprowadza się nefrektomię radykalną?
Nefrektomię radykalną wykonuje się zarówno metodą otwartą, jak i laparoskopową. Radykalne wycięcie nerki w operacji otwartej jest standardowym leczeniem raka nerki miejscowo zaawansowanego. Chirurg najpierw określa wielkość guza oraz sprawdza, które z sąsiednich tkanek lub narządów zostały dotknięte chorobą. Potem przecina ścianę brzucha, by uzyskać bezpośredni dostęp do nerki. Następnie zamyka (klipsuje) i odcina od nerki tętnicę nerkową, żyłę nerkową i moczowód (ryc. 1), po czym usuwa sam narząd. Żeby zachować sterylność onkologiczną (zapobiec kontaminacji), chirurg usuwa nerkę wraz z otaczającą ją warstwą tkanki tłuszczowej.
Laparoskopowa nefrektomia radykalna należy do małoinwazyjnych zabiegów chirurgicznych. Podczas takiej operacji chirurg poprzez niewielkie nacięcia ściany brzucha wprowadza małe plastikowe rurki, przez które następnie wsuwa do wnętrza jamy brzusznej odpowiednie narzędzia pozwalające na usunięcie nerki (ryc. 2). Przez jedną z tych rurek wprowadzana jest kamera umożliwiająca obserwowanie na monitorze telewizyjnym narządów wewnętrznych a tym samym przeprowadzenie zabiegu operacyjnego.
Zabiegi laparoskopowe, w porównaniu do operacji otwartych, umożliwiają szybszą rekonwalescencję pacjenta – jednak technika ta jest trudna i wymaga od lekarza dużego doświadczenia w tej dziedzinie. Zabieg laparoskopowy może być wykonany także przy pomocy robota chirurgicznego.
Wycięcie nowotworu nerki miejscowo zaawansowanego techniką zarówno otwartą, jak i laparoskopową, charakteryzuje się taką sama skutecznością onkologiczną.
Usunięcie węzłów chłonnych
Jeśli węzły chłonne są powiększone, urolog może podjąć decyzję, aby usunąć w czasie operacji (zabieg taki nazywa się limfadenektomią). W niektórych przypadkach wykonana przed zabiegiem tomografia komputerowa ujawnia powiększone węzły chłonne, więc lekarz może przed operacją omówić z pacjentem sposobu postępowania (zakres operacji). W innych przypadkach gdy urolog stwierdza powiększone węzły chłonne w czasie operacji wówczas decyduje o ich usunięciu.
Usunięcie nadnercza
Nadnercze jest gruczołem umiejscowionym na górnym biegunie nerki (ryc. 3). Wytwarza ono hormony antystresowe (głównie adrenalinę) i hormony sterydowe. Jeśli nowotwór zajął nadnercze, gruczoł ten musi być usunięty wraz z nerką. Procedura ta jest znana jako adrenalektomia. Często przedoperacyjna tomografia komputerowa wykazuje, że guz rozprzestrzenił się do nadnercza. Zdarza się też, że urolog podczas zabiegu stwierdza naciek guza do nadnercza, wówczas decyduje o jego usunięciu. Drugie pozostawione nadnercze nadal produkuje wszystkie potrzebne hormony.
Jak przygotować się do zabiegu?
Lekarz szczegółowo poinformuje o tym, jak należy postępować. Nie wolno spożywać pokarmów i płynów ani palić tytoniu przez co najmniej sześć godzin przed zabiegiem. . Niekiedy na kilka dni przed zabiegiem konieczne jest przerwanie przyjmowania rutynowo zażywanych leków. Lekarz podejmie decyzję które leki i kiedy należy zaprzestać stosować.
Jakie są skutki uboczne?
Zwykle pacjent przebywa w szpitalu kilka dni. Należy pamiętać, że długość hospitalizacji bywa różna w poszczególnych krajach. Po zabiegu otwartym może przez kilka tygodni występować ból po stronie operowanej.
Zalecenia na okres od czterech do sześciu tygodni po zabiegu:
- pić od 1 do 2 litrów płynów dziennie (zwłaszcza wody)
- nie dźwigać przedmiotów cięższych niż 5 kilogramó,
- unikać obciążających ćwiczeń fizycznych
- informować lekarza prowadzącego o wszelkich przepisanych lekach
Należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub udać się do szpitala, jeśli:
- wystąpi gorączka lub silny ból
- wystąpi krwawienie
Więcej informacji na ten temat znajduje się w sekcji Wsparcie przy raku nerki miejscowo zaawansowanym.
Jakie mogą być konsekwencje leczenia?
Nefrektomia radykalna jest typową procedurą wykonywaną u chorego z rakiem nerki miejscowo zaawansowanym. W konsekwencji zabiegu posiadanie tylko jednej nerki zwiększa ryzyko rozwoju przewlekłej niewydolności nerek a stan taki może być z kolei czynnikiem ryzyka chorób układu krwionośnego.
Jak wyglądają badania kontrolne?
Po wykonaniu zabiegu prowadzący lekarz ustala terminy wizyt kontrolnych. Ich częstotliwość uzależniona jest od rodzaju i stopnia zaawansowania usuniętego nowotworu (dział Diagnostyka i klasyfikacja). Pacjent pozostaje pod obserwacją przez okres co najmniej dziesięciu lat, ale może ona trwać także całe życie. W okresie tym wykonywane są różne badania mające za zadanie wykrycia potencjalnej wznowy, na przykład tomografia komputerowa jamy brzusznej i klatki piersiowej, ultrasonografia, prześwietlenia rentgenowskie klatki piersiowej oraz analizy moczu i krwi. Ich celem jest określenie i monitorowanie:
- powikłań związanych z zabiegiem
- stanu drugiej nerki
- ewentualnych nawrotów lub przerzutó.
Jest bardzo ważne, aby wznowy i przerzuty wykryć jak najwcześniej, gdyż dzięki temu można usunąć je operacyjnie.
Zabieg chirurgiczny po nawrocie
Jeżeli w okresie obserwacji zostanie wykryty nawrót, prawdopodobnie będzie potrzebna dodatkowe leczenie – operacja. Lekarz może zalecić zastosowanie terapii antyangiogiennej przed planowanym zabiegiem, dzięki której guz ulegnie zmniejszeniu.
